Co dobrego dla naszego zdrowia może zaoferować tran? Otóż jest on bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witaminy A i D3. Zalecany jest każdemu, a zwłaszcza dzieciom i osobom starszym. Wzmacnia organizm i chroni przed infekcjami. Wspomaga prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i krwionośnego. Ma wpływ na mocne kości, żeby i dobry wzrok. Warto wiedzieć o dobrodziejstwach jakie niesie za sobą regularne przyjmowanie tranu.
Co to jest tran?
Łacińska nazwa tranu to Oleum Jecoris Aselli, co oznacza olej wątłuszowy. Jest to tłuszcz, który pobierany jest z wątroby ryb dorszowatych, głównie dorsza atlantyckiego, ale także tkanki tłuszczowej niektórych morskich ssaków takich jak: wieloryby i foki. Tak pozyskiwana ciecz ma cenne właściwości. Zawiera zwłaszcza sporo nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witaminy A i D. Jak łatwo się domyślić ma intensywny rybny smak i zapach, który wielu odstrasza. Na rynku są jednak specjalne aromatyzowane trany, produkowane głównie dla dzieci. Często mają posmak cytrusów lub mięty, co sprawia, że dla wielu osób są znacznie łatwiejsze do przełknięcia.
Pomysł na stosowanie tranu w celach leczniczych pojawił się około XIV wieku. Początkowo wcierano go w bolące miejsca na ciele, a później dopiero zaczęto pić tran w małych dawkach. Okazało się, że znacznie poprawia on odporność. Powszechnie stosuje się go od lat 60 ubiegłego wieku. Początkowo podawano, go tylko osobom skrajnie wyczerpanym i niedożywionym, aby szybko poprawić ich stan zdrowia. Obecnie stosuje się go prewencyjnie w celu podniesienia odporności, zwłaszcza o okresie jesienno-zimowym. Podawany jest także dzieciom i młodzieży, gdyż zawarta w tranie witamina D jest kluczowa dla rozwoju organizmu.
Pozyskiwanie tranu
Tłuszcz pozyskuje się ze świeżej wątroby ryb żyjących w zimnych wodach Oceanu Atlantyckiego. Dorsz atlantycki i inne ryby z grupy dorszowatych dostosowały się do życia gromadząc w swoich tkankach duże ilości składników odżywczych. Tran otrzymuje się poprzez poddanie działaniu pary wodnej, kwasów lub ługu, tkanki tłuszczowej lub świeżej wątroby ryby lub ssaka morskiego. Tak uzyskana ciecz jest chłodzona, a następnie filtrowana. Filtrowanie służy usunięciu kwasu stearynowego, który jest nasyconym kwasem tłuszczowym. Generalnie używa się go do produkcji, świec, mydeł, kredek świecowych oraz do kosmetyków. Krótko mówiąc, lepiej go nie spożywać.
Co ciekawe witamina A nie występuje w oleju rybim naturalnie. Jest do niego dodawana na etapie produkcji. W ten sposób zabezpiecza się tran przed jełczeniem i zapewnia mu długotrwałość. No i oczywiście wzbogaca się w ten sposób jego wartości odżywcze.
Około 70% światowej produkcji tranu pochodzi z Peru i Chile. Tam też znajdują się największe na świecie fabryki, które przetwarzają ryby morskie. Niestety zachłanność ludzka doprowadziła do tego, że obecnie w wielu przypadkach tran, który kupujemy pod nazwą „tran norweski” zrobiony jest z różnego rodzaju ryb pływających po wodach Oceanu Spokojnego lub z podejrzanych hodowli, a nie z dorsza atlantyckiego. Dlatego warto sprawdzać pochodzenie nie tylko suplementów, ale także wszystkich produktów, które spożywamy.
Podobnie sprawa wygląda z awokado i jego produkcją.
„Nieekologiczne jedzenie – awokado”
Tran z wątroby rekina, czy tran z halibuta
Olej wytwarzany z wątroby rekina nie jest tranem. Podobnie ten pochodzący z halibuta, chociaż takie określenie bardzo weszło do powszechnego użycia. Musimy mieć świadomość, że tran to nie jest olej z wątroby ryb. Pozyskuje się go tylko z ryb dorszowatych, a także z fok i wielorybów. Niemniej jednak olej z wątroby rekina, czy halibuta także ma wiele cennych dla zdrowia substancji.
Właściwości zdrowotne tranu
Swoje właściwości tran zawdzięcza dużej ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych. Są to kwasy: omega-3, omega-6, EPA, czyli kwas eikozapentaenowy i DHA, czyli kwas dokozaheksaenowy. Wszystkie są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Tran korzystnie wpływa na odporność, układ nerwowy, a także układ krwionośny. Zawiera także cenne dla zdrowia witaminy A oraz D3.
Dieta większości Polaków obfituje w kwasy omega-6, a dzięki zażywaniu tranu stosunek tych kwasów zyskuje odpowiednią proporcję. Tran uzupełnia niedobory kwasów omega-3, których zwykle brakuje w przeciętnej diecie. Już dwie kapsułki są w stanie uzupełnić dzienne zapotrzebowanie na witaminy i kwasy.
Tran na odporność
Regularne zażywanie preparatów z zawartością kwasów omega-3 jest świetnym wyborem jeżeli chcesz pozytywnie wpłynąć na odporność swojego organizmu. Olej z wątroby dorsza wykazuje działanie wielokierunkowe, głównie ze względu na zawartość kwasu EPA oraz DPA. Łagodzą one procesy zapalne organizmu. Są bardzo pomocne zarówno w infekcjach wirusowych jak i bakteryjnych. Dodatkowo pozytywnie wpływają na radzenie sobie organizmu z różnego rodzaju alergiami. Zażywanie tranu jest wskazane w przypadkach łuszczycy, skóry atopowej i oraz innych problemach skórnych. Zawarta w tranie witamina D oddziałuje na limfocyty T i B. Stymuluje także wzrost monocytów i przekształcanie się ich w makrofagi, które pełnią funkcje obronną w przypadku infekcji bakteryjnych. Dodatkowo witamina A dba o dobrą kondycje błon śluzowych i skóry. Tym samym chroni organizm przed różnego rodzaju infekcjami.
Ma to szczególny wpływ w okresach wzmożonych zachorowań na przeziębienie i grypę. Dlatego w okresie jesienno-zimowym warto wzmocnić naszą barierę ochronną i zażywać tran. W ten sposób zabezpieczymy się przed przenikaniem do organizmu chorobotwórczych patogenów.
Oczywiście suplementacja nie powinna być jedyną stosowaną przez nas prewencją. Podstawa to prowadzenie zdrowego trybu życia, czyli zdrowa, dobrze zbilansowana dieta, która zaopatruje organizm w niezbędne do życia i rozwoju witaminy i składniki odżywcze. Istotna jest także odpowiednia porcja ruchu w ciągu dnia. Najlepiej na świeżym powietrzu, dzięki czemu będziemy mieć szansę odpowiednio dotlenić organizm.
Układ nerwowy – jak tran go wspomaga
Badania wykazują , że nienasycone kwasy tłuszczowe zmniejszają objawy i zapobiegają licznym dolegliwościom neurologicznym takim jak: depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, demencja, choroba Alzheimera. Skrajny brak równowagi kwasów omega-3 w diecie jest bardzo niebezpieczny, gdyż może prowadzić do wyżej wymienionych chorób układu nerwowego, a w najlepszym przypadku do upośledzenia wydajności mózgu.
Oczywiście przyczyny depresji są różne. Faktem jest jednak, że ma na nią wpływ brak równowagi neuroprzekaźników (serotoniny i dopaminy). W związku z tym suplementacja i uzupełnianie niedoborów kwasów NNKT może być bardzo korzystne w leczeniu depresji.
Warto także przyjmować tran, aby zapobiegać zmianom mózgu. Dokładniej mówiąc, z wiekiem nasz mózg traci na objętości i plastyczności. Powodem tego są m.in. wolne rodniki, które gromadzą się w organizmie. Przekłada się to na osłabienie, pogorszenie procesów zapamiętywania oraz funkcji poznawczych. Zawarte w tranie nienasycone kwasy tłuszczowe usprawniają pracę mózgu i poprawiają jego ukrwienie. Dzięki temu bodźce między substancją białą, a szarą mogą swobodnie przepływać. Co więcej, odpowiedni poziom kwasów omega-3 umożliwia prawidłowy przepływ krwi do mózgu. Dzięki suplementacji witamin i nisko nasyconych kwasów tłuszczowych możemy zachować sprawność mózgu na dłużej.
Zobacz także:
„Olej z wiesiołka – jego właściwości i działanie„
Tran dla zdrowia układu krwionośnego
Nasz tran ma także bardzo dobry wpływ na układ sercowo-naczyniowy i jego prawidłowe działanie. Tak jak pisałam wyżej, zawarte w nim kwasy omega-3 mają wpływ na prawidłowy transport krwi do mózgu, co przekłada się na poprawę funkcji poznawczych, lepsze zapamiętywanie i kojarzenie. Nienasycone kwasy tłuszczowe w naturalny sposób obniżają tez ciśnienie krwi. Dostarczają też organizmowi budulca do tworzenia hormonów przeciwzapalnych. Hormony te z kolei znacząco wpływają na pracę układu odpornościowego. Poza tym tran obniża poziom złego cholesterolu oraz trójglicerydów. Co również istotne, regularne przyjmowanie tranu reguluje ciśnienie krwi i przeciwdziała chorobie wieńcowej.
Piękna skóra, włosy i paznokcie dzięki tranowi
Kwasy omega -3 są niezwykle istotne także dla urody i pięknego wyglądu skóry, włosów i paznokci. Nie bez znaczenia w tym przypadku jest także duża zawartość witaminy A i D. Zapewniają one promienny wygląd skóry, a także mocne paznokcie i zdrowe włosy.
W aptekach dostępna jest także maść tranowa, która przeznaczona jest do stosowani zewnętrznego na rany. Poleca się ją zwłaszcza do leczenia odmrożeń, a także we wczesnym etapie powstawania odleżyn, gdyż świetnie nawilża i uelastycznia skórę.
Mocne kości
Witamina D3, której jak wiemy w tranie jest pod dostatkiem, bo średnio od 30 do 125 j.m. bierze udział w gospodarce fosforowo-wapniowej organizmu. Dzięki niej pierwiastki te mogą być przyswajane przez organizm. To z kolej przekłada się na mocne kości i zęby. Dlatego też spożywanie tranu jest szczególnie zalecane dzieciom i młodzieży. Tran stosuje się także, aby zapobiec krzywicy u dzieci oraz osłabieniu kości u osób starszych, gdyż wzmacnia on tkankę chrzęstna i nabłonkową.
Jest też druga strona medalu. Zbyt duża ilość witaminy A, może doprowadzić do rozwoju osteoporozy. Nadmiar tej witaminy powoduje rozrzedzenie masy kostnej. Jest to więc dodatkowy argument, aby kontrolować przyjmowane leki i suplementy oraz stężenie zawartych w nich substancji.
Dobry wzrok
Zacząć na leży od tego, że kwasy omega-3 są składnikiem siatkówki. Po za tym witamina A zawarta w tranie ma wpływ na wzrok i jakość widzenia. Między innymi chroni przed zwyrodnieniem plamki żółtej, która jest częstą przyczyną utraty wzroku przez osoby starsze. Ponad to niedobór witaminy A może powodować ślepotę zmierzchową, zwaną także kurzą ślepotą. Na szczęście zdarza się ona coraz rzadziej, a przynajmniej wśród rozwiniętych cywilizacji, gdzie dostępna jest wiedza oraz różnorodne pokarmy. Witamina A oraz nienasycone kwasy tłuszczowe zawarte w tranie zabezpieczają oczy przed wysychaniem i pieczeniem spojówek.
Zobacz także:
„Jagody , ich rodzaje oraz wpływ na zdrowie”
Dawkowanie tranu – ile tranu dziennie spożywać?
Na rynku możemy znaleźć wiele rodzajów tranu o różnej zawartości w nich wartościowych substancji. Dostępne są także zamienniki tradycyjnego tranu w kapsułkach, a nawet żelkach. Warto jednak pamiętać, że nie każdy suplement jest taki sam. W calu uzupełnienia niedoborów i zatroszczenia się o swoje zdrowie warto sięgać po produkty przebadane. Tran, który wybierzesz powinien zawierać odpowiednią ilość kwasów omega-3 – oraz witamin.
W tranie do picia mamy średnio:
- od 300 do 1250 j.m. witaminy A
- od 30 do 125 j.m. witaminy D3
Norma spożycia dla osoby dorosłej wynosi:
- dla witaminy A – 800 j.m.
- witaminy D3 – 200 j.m.
Wybierając tran lub specyfik z tranem zwróć uwagę na źródło jego pochodzenia. Np. te z tłuszczem halibuta, czy wątroby rekina nie są tranem, mimo tego, że również zawierają wiele cennych dla zdrowia właściwości.
Tran dla dzieci
Dostarczanie nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witamin A i D3 jest szczególnie ważne w przypadku dzieci. Wszelkie braki mogą niestety wpłynąć na pogorszenie się stanu kości i występowanie problemów z tym związanych w przyszłości. Tran wspomaga przyswajanie wapnia, czyli najważniejszego budulca kości. Tradycyjny tran można podawać dzieciom już od 4 roku życia. Zwykle dzieci nieszczególnie lubią smak i zapach tranu. Dla nich przeznaczone są trany aromatyzowane lub żelki.
Osoby starsze i kobiety po menopauzie
Z tego samego powodu – zadbania o kości – tran powinny przyjmować także osoby starsze. Regularne dostarczanie witamin D3 i nienasyconych kwasów tłuszczowych zabezpieczy kości przed demineralizacją, a jednocześnie zadba o jakość skóry. O suplementacji tranu powinny pomyśleć także kobiety po menopauzie. Zabezpieczą się w ten sposób przed chorobami układu kostnego, sercowo-naczyniowego, cukrzycą typu-2, problemami metabolicznymi, a także lękami i rozdrażnieniem. Badania wykazują, że dieta pokrywa tylko 20% zapotrzebowania organizmu na tę witaminę. Dlatego też ważne jest dostarczanie jej z dodatkowego źródła.
Zaleca się korzystanie ze słońca (bez stosowania filtrów przeciwsłonecznych) codziennie przez około 15 minut dziennie między godziną 10, a 15 od maja do września. Oczywiście, aby organizm mógł wytworzyć witaminę D ze słońca musimy mieć odkryte przynajmniej ramiona i nogi, aby słońce chłonąć jak największą powierzchnią ciała. Jeżeli te warunki nie mogą być spełnione zalecana jest suplementacja witaminy D:
- 800-2000 IU na dobę dla osoby dorosłej o standardowej masie ciała
- osoby otyłe powinny przyjmować od 1600 do 4000 IU na dobę
Jak i kiedy pić tran?
Nie ma znaczenia kiedy przyjmujemy tran. Jeżeli chcesz stosować tran do picia, bez dodatków smakowych i zapachowych, warto przyjmować go rano podczas śniadania. Zminimalizuje to odbijanie się tranem w ciągu dnia. Generalnie dobrze jest tran przyjmować razem z posiłkami.
Przeciwwskazania do stosowania tranu
Tranu nie powinny przyjmować osoby zmagające się z kamicą nerkową, hiperkalcemię oraz sarkoidozę, a także osoby, które przyjmują leki przeciwzakrzepowe. Substancje zawarte w tranie reagują z nimi, dlatego w takim przypadku suplementacje tranu bezwzględnie należy skonsultować z lekarzem. Poza tym nie powinno się też łączyć przyjmowania tranu z suplementacją witaminy A i D, gdyż może dojść do przedawkowania tych witamin.
Z tego też powodu kobiety w ciąży powinny pić tran, ale tylko po konsultacji tego z lekarzem. Dostarczanie witaminy A w okresie ciąży jest bardzo ważne dla zdrowia dziecka. Badania dowodzą, że dzieci rodzą się większe i lepiej przyswajają wiedze. Nie można jednak witaminy A przedawkować, gdyż może to mieć bardzo złe skutki. Takie ryzyko istnieje niestety przy regularnym dostarczaniu tranu do organizmu. Dlatego też istotnym jest, aby przyszłe mamy kontrolowały swoją dietę i suplementację.
Przedawkowanie tranu poznamy po: braku apetytu, bólach głowy, nagłym wzroście masy ciała, zaburzeniach neurologicznych oraz częstej potrzebie oddawania moczu. Dlatego też rodzaj tranu powinien dobrać dla nas lekarz.
Przyjmowanie tranu po usunięciu woreczka Żółciowego
Tran i substancje w nim zawarte mogą być wchłaniane do organizmu tylko z pomocą żółci. Logicznym jest, ze po usunięciu pęcherzyka żółciowego ten proces będzie utrudniony. Dlatego też osoby, które miały usunięty ten narząd powinny pić napary żółciopędne przed spożyciem tranu. Może to być np. napar z kwiatostanu kocanki, mięty pieprzowej lub ziela krwawnika. Takie herbatki ziołowe należy pić 2-3 razy dziennie, a zwłaszcza około 15 minut przed spożyciem tranu. Przyspieszą one wchłanianie tranu i pić mogą je także osoby z których woreczkiem żółciowym wszystko jest w porządku.
Suplementacja tranu podczas antybiotykoterapii
Warto także zwrócić uwagę, że podczas stosowania terapii antybiotykami należy przerwać suplementację witamin i innych minerałów, w tym rzecz jasna tranu. Nie wolno stosować jej w czasie antybiotykoterapii, gdyż jednocześnie ze wspomaganiem organizmu, wspomaga ona także wirusy i bakterie atakujące organizm. Tak więc tran powinno się stosować, lub wrócić do regularnego stosowania dopiero po zakończeniu terapii antybiotykiem.
Generalnie lepiej wstrzymać się przez ten czas z przyjmowaniem innych leków, a na pewno skonsultować to z lekarzem, który przepisał antybiotyk. W czasie leczenia nie powinno się np. zażywać żelaza syntetycznego, gdyż może ono wchodzić w reakcję z antybiotykiem wpływając na znaczne zmniejszenie jego wchłanialność. Wapń natomiast reaguje z niektórymi tetracyklinami i fluorochinolonami. W wyniku tego tworzy sole, które są nierozpuszczalne w wodzie. To może zmniejszyć działanie lecznicze niektórych antybiotyków.