Jagody są nie tylko pyszne, ale także bardzo zdrowe. Ich właściwości korzystne dla ludzkiego zdrowia są znane od wieków. Obecnie jagody chętnie spożywamy na surowo, a także przetwarzamy do postaci dżemów, koktajli i soków. Za sprawą cennych składników odżywczych, które zawierają, są wykorzystywane także do produkcji leków i kosmetyków. Dowiedz się co to za składniki oraz jakie są wartości odżywcze i profity dla zdrowia płynące ze spożywania jagód.
Jagody – co to takiego?
Jagoda to właściwie nazwa typu owocu, która dotyczy różnych gatunków roślin. Charakteryzują się one owocami o kulistym lub eliptycznym kształcie, miękkiej konsystencji i soczystym miąższu. Zwykle też nie mają wewnątrz endokarpu, czyli upraszczając – jednej pestki, a liczne nasiona. Botanicznie rzecz biorąc, to rodzajem owocu mięsistego, w którym miąższ owocowy powstaje z mięsistych tkanki zalążni kwiatowej, a nasiona są osadzone na jego powierzchni. Żeby nie było zbyt łatwo, wyróżnia się modyfikacje owoców typu jagoda dla owoców roślin cytrusowych i dyniowatych.
Przykłady roślin wykształcających jagody:
- borówka
- czarny bez
- arbuz
- banan
- awokado
- berberys
- dynia
- chruścina jagoda
- pomidor
- winogrono
- żurawina
Natomiast jagody – małe, ciemne owoce, które zapewne wyobrażasz sobie na dźwięk tego słowa, mają zwykle małe rozmiary i rosną na krzaczkach. Są bardzo popularne ze względu na swój smak i wartości odżywcze. Często spożywamy je na surowo jako przekąskę lub dodatek do deserów, ale mogą być także wykorzystywane w produkcji dżemów, soków, galaretek i innych przetworów spożywczych. Jagody są bogate w witaminy, minerały i przeciwutleniacze, co sprawia, że ich jedzenie jest bardzo korzystne dla zdrowia. Owoce mogą mieć różne kolory, takie jak: czerwony, niebieski, fioletowy, czarny, a nawet biały. Wszystko zależy od gatunku. A tych jest kilka i postaram się o nich także opowiedzieć
Wielka rodzina – jagody i ich gatunki
Wszystkie rodzaje jagód są bogate w składniki odżywcze, takie jak antyoksydanty, witaminy i błonnik. Cenimy je za ich właściwości zdrowotne.
Popularne gatunki jagód to:
Borówka wysoka
Jest również nazywana niebieską jagodą lub jagodą bagienną, gdyż rośnie na terenach torfowisk, jej łacińska nazwa to Vaccinium corymbosum. Jest gatunkiem wieloletniej rośliny z rodziny wrzosowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej, ale rozprzestrzeniła się na świecie i aktualnie w naturalnym środowisku można spotkać ją w Japonii, Nowej Zelandii, a także w Holandii i Wielkiej Brytanii. Borówka wysoka jest łatwa w uprawie i bez przeszkód można hodować ją także w Polsce we własnym ogródku.
Borówka wysoka charakteryzuje się ciemnoniebieskim kolorem i miękkim, soczystym miąższem. Ma charakterystyczne białe lub różowe kwiaty, a jej liście są jajowate, ostro zakończone i błyszczące.
Borówka wysoka – wartości odżywcze – 100 g borówki ma 57 kcal, w tym woda – 84%, węglowodany – 14,5 g, białka – 0,6 g, tłuszcze – 0,4 -0,7 g
Jagoda amerykańska
Znana jest także jako również jako borówka niska, rośnie dziko w lasach Ameryki Północnej. Charakteryzuje się mniejszymi owocami w jasnoniebieskim kolorze i bardziej zwartym miąższem niż borówka wysoka. Liście borówki amerykańskiej są matowe, jajowate i mają ostrze ząbkowane. Jagoda amerykańska ma słodki, delikatny smak i soczystą konsystencję. Jest bardziej miękka niż tradycyjna borówka i ma większe ziarna. owoce mają kolor ciemnoniebieski, a czasem nawet czarny. Wynika to z wysokiej zawartości antocyjanów. Owoce mają dużą zawartość witaminy C, potasu oraz błonnika. Badania sugerują, że spożywanie jagód amerykańskich może pomóc w utrzymaniu zdrowia układu sercowo-naczyniowego, regulacji poziomu cukru we krwi oraz poprawie funkcjonowania mózgu.
Jagoda amerykańska – wartości odżywcze – 100 g ma 57 kcal, w tym 14,0 g węglowodany, 1,0 g białka
Zobacz jak uprawiać i pielęgnować borówkę amerykańską w własnym ogrodzie:
„Borówka amerykańska – uprawa i pielęgnacja”
Jagoda kamczacka
To gatunek rosnący dziko w rejonie Kamczatki na Dalekim Wschodzie Rosji. Ich smak jest słodko-kwaśny, a konsystencja delikatnie chrupiąca. Owoce są mniejsze i bardziej zwarte niż tradycyjna borówka, a jej miąższ jest biały i soczysty. Jagody kamczackie są małe i mają niebiesko-fioletowy kolor, czasem z odcieniem różu. Ten gatunek jagód również jest bogaty w witaminy C, A oraz E, a także w antocyjany i flawonoidy – związki chemiczne, które pomagają walkę z chorobami serca, cukrzycą oraz chorobami neurodegeneracyjnymi.
Owoce jagód kamczackich rosną na krzewach, a ich uprawa jest możliwa w chłodnym i wilgotnym klimacie.
„Jagoda kamczacka – ogrodowy hit”
Jagoda czarna
Jagoda czarna to gatunek rosnący głównie w Europie i Azji. Smak owoców jest kwaśno-słodki. Mają one miękki miąższ, który może być nieco mączysty. Ze względu na swój intensywny smak, ten gatunek często jest używany jako składnik wypieków i deserów. Owoce są czarne małe i mają ciemnoczerwony, prawie czarny kolor. Jagoda czarna jest bogata w witaminę C, a także w antocyjany i flawonoidy. Ponadto, jagody czarne zawierają także kwas elagowy, który wykazuje właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne.
Jagoda goji
To bardzo interesujące owoce pochodzące z drzewa kolcowoju chińskiego (Lycium barbarum), które rosną przede wszystkim w Chinach, Mongolii oraz w Tybecie. Jagody te są coraz bardziej popularne na całym świecie ze względu na swoje właściwości odżywcze i lecznicze. Mają czerwono-pomarańczowy kolor i ich kształt podobny jest do rodzynek. Charakteryzują się słodkim, lekko gorzkawym smakiem i miękką konsystencją. Mogą być spożywane na surowo lub dodawane do różnych potraw. Jagody te są bogate w składniki odżywcze, w tym w witaminy: A, C, E i K oraz minerały: wapń, potas, żelazo i cynk. Ze względu na swoje właściwości odżywcze, jagody goji są uważane za superfood i są coraz częściej stosowane w diecie jako składnik koktajli, deserów, a także jako dodatek do sałatek i różnych potraw.
Jagody goji mają wiele potencjalnych korzyści zdrowotnych, w tym przeciwdziałanie starzeniu się, wzmacnianie układu odpornościowego, poprawę funkcji mózgu i wzroku, obniżenie ciśnienia krwi i cholesterolu oraz poprawę jakości snu.
Suszone jagody goji wartości odżywcze dla 100 g – 359 kcal, białko – 14,6 g, tłuszcz – 4,4 g, błonnik – 17,1 g, węglowodany – 56,6 g
Jagody Acai
To owoce drzewa Euterpe oleracea, które rosną w Ameryce Południowej, głównie w rejonie Amazonii. Jagody te są bardzo bogate w składniki odżywcze i przeciwutleniacze, co sprawia, że są one także stają się coraz bardziej popularne jako superfood. Owoce Acai są ciemnofioletowe lub czarne i mają około 2,5 cm długości. Skórka jagód jest twarda i niejadalna. Część owocu dobra do jedzenia dla ludzi to soczysty miąższ i nasiona. Jagoda Acai ma charakterystyczny smak, który jest opisywany jako połączenie smaku jagód i czekolady.
Jagoda Acai jest bogata w składniki odżywcze, w tym błonnik, białko, tłuszcze, w tym kwasy tłuszczowe omega-3, omega-6 i omega-9. Zawiera także witaminy: A, C, E i K i minerały takie jak: wapń, potas, żelazo i miedź oraz przeciwutleniacze. Owoce te uważane są za bardzo zdrowe. Produkuje się z nich nawet suplementy diety w formie tabletek lub kapsułek.
Liofilizowane jagody acai – wartości odżywcze dla 100 g – 547 kcal, białko 9,1 g, tłuszcz – 42,0 g, błonnik – 11,9 g, węglowodany – 35,3 g
Borówka
Borówka (Vaccinium myrtillus) to gatunek jagody z rodziny wrzosowatych, który rośnie dziko w Europie i Azji. Charakteryzuje się ciemnoniebieskimi lub czarnymi owocami, które są mniejsze niż owoce jagody amerykańskiej. Liście: borówki są sztywne i błyszczące, mają epileptyczny lub jajowaty kształt. Najbardziej charakterystyczną cechą borówki są jej owoce, które są kuliste lub lekko spłaszczone. Mają średnicę od około 5 do 12 mm, a ich barwa zależy od gatunku – mogą być niebieskie, czarne, czerwone lub białe. Owoce są słodkie i soczyste z delikatnym kwaskowym posmakiem. Borówki, jak wszystkie inne owoce z gatunku jagód są bogate w antyoksydanty, witaminy C i K oraz błonnik. Mają również właściwości przeciwzapalne i mogą pomóc w zapobieganiu chorobom serca, cukrzycy i chorobom neurodegeneracyjnym.
Zobacz także:
„Olejek z oregano i jego właściwości„
Od kiedy są jagody w lesie?
W polskich lasach rosną dwie popularne jagody: jagoda leśna oraz jagoda czarna. Obydwa gatunki są roślinami dziko występującymi w lasach, ale mają nieco różne wymagania glebowe i siedliskowe.Jagoda leśna – rośnie w lasach iglastych i mieszanych oraz na torfowiskach, preferując gleby kwaśne i ubogie w składniki odżywcze. Charakteryzuje się niskim krzewem o wysokości do 40-60 cm, a jej ciemnoniebieskie owoce mają średnicę około 1 cm.
Leśne jagody zaczynają dojrzewać zwykle w drugiej połowie lipca i trwają przez sierpień i wrzesień. Oczywiście dokładny czas dojrzewania zależy od gatunku jagody i warunków pogodowych. Na przykład owoce borówki amerykańskiej zwykle dojrzewają wcześniej niż owoce borówki wysokiej. Warto również pamiętać, że jagody to cenne owoce dla dzikich zwierząt, takich jak ptaki, niedźwiedzie czy dziki, więc ich dostępność może być ograniczona przez konkurencję ze zwierzętami.
Borówka, a jagoda – różnice
Borówka i jagoda to terminy, które nie dotyczą tego samego owocu, chociaż często używane są zamiennie. W rzeczywistości odnoszą się one do dwóch różnych gatunków jagód. W Polsce termin borówka odnosi się najczęściej do borówki wysokiej lub borówki czarnej. Z kolei termin jagoda odnosi się najczęściej do jagody amerykańskiej, ale może również odnosić się do innych gatunków jagód, takich jak np. jagoda kamczacka.
Borówka wysoka, zwana także borówką bagienkową lub borówką bagienną, posiada łacińską nazwę Vaccinium uliginosum. To gatunek jagody, który rośnie w różnych częściach Europy, Azji i Ameryki Północnej. Gatunek ten cechuje się ciemnoniebieskimi lub czarnymi owocami, skórką pokrytą woskiem oraz charakterystycznymi liśćmi, które są ostro zakończone i mają delikatne ząbki na krawędziach. Z kolei, borówka amerykańska, znana także jako borówka wysoka lub borówka wielkoowocowa, posiada łacińską nazwę Vaccinium corymbosum. To gatunek jagody, który rośnie głównie w Ameryce Północnej. Roślina charakteryzuje się dużymi, jasnoniebieskimi owocami, które mają woskową skórkę, a jej liście są podłużne i matowe.
Oba gatunki są czasem nazywane po prostu „borówką”, co może powodować nieporozumienia. Dlatego zawsze warto precyzować, o który gatunek chodzi, aby uniknąć pomyłek.
Najważniejsze różnice między jagodami, a borówkami:
- Gatunek rośliny: Jagoda należy do rodzaju Vaccinium, natomiast borówka do rodzaju Vaccinium sect. Myrtillus.
- Kolor: Jagody są zwykle niebieskie lub fioletowe, podczas gdy borówki mają ciemnoniebieski lub czarny kolor.
- Smak: Jagody mają bardziej słodki smak, podczas gdy borówki są bardziej kwaśne.
- Rozmiar: Jagody są zwykle mniejsze i mają cieńszą skórkę niż borówki.
- Występowanie: Jagody występują na całym świecie, podczas gdy borówki są bardziej powszechne w Ameryce Północnej i Europie.
- Właściwości odżywcze: Obie jagody są bogate w witaminy i przeciwutleniacze, ale borówki zawierają więcej antocyjanów, które są korzystne dla zdrowia układu krążenia i mózgu.
Co daje jedzenie jagód?
Jagody są bardzo zdrowe, ponieważ są bogate w wiele składników odżywczych, takich jak witaminy, minerały, błonnik i antyoksydanty. Oto niektóre z powodów, dla których jedzenie jagód jest korzystne dla zdrowia:
Wpływają na odporność
Na tę właściwość także ma wpływ zawartość w jagodach przeciwutleniaczy i dużych ilości witaminy C. Dzięki temu utrzymują one układ odpornościowy w dobrej kondycji. Poprawia się elastyczność naczyń krwionośnych. Substancje zawarte w jagodach zapobiegają depolaryzacji kwasu hialuronowego i przedłużają działanie witaminy C. Dzięki temu w tkankach zwiększa się gęstość kolagenu. Co więcej spójność między nimi także jest lepsza, a to z kolei przekłada się na to, że są mocniejsze i trudniej je uszkodzić.
Właściwości przeciwzapalne
Zawarta w jagodach witamina C oraz Cyjanidyna, hamują aktywność histaminy w organizmie, która może powodować nieprzyjemne dolegliwości. Należą do niej: zaczerwienienie i świąd, wodnisty katar, kichanie, wysypka, pokrzywka, łzawienie oczu, bóle głowy. Histamina bierze udział w reakcjach alergicznych i zapalnych organizmu. W różnego rodzaju chorobach atopowych pełni ona rolę neuroprzekaźnika i pobudza wydzielanie kwasu solnego. Jej zbyt duże stężenie w organizmie może doprowadzić do nietolerancji i poważnych konsekwencji dla zdrowia. Składniki zawarte w jagodach zmniejszają odczyn zapalny powodowany wolnymi rodnikami.
Nawilżanie skóry
Składniki zawarte w jagodach maja bardzo dobry wpływ na skórę: nawilżają ją i wygładzają. Wszystko za sprawą licznych witamin i pektyn oraz aminokwasów, które zawierają. Nie bez znaczenia są także zawarte w nich kwasy owocowe. Dzięki nim skóra nie rogowacieje i pozostaje miękka i gładka. Składniki zawarte w jagodach mają dobry wpływ na kondycję cery trądzikowej.
Co więcej, jedzenie jagód może dobrze wpływać na nasz narząd wzroku. Zmniejsza zmęczenie oczu poprawiając krążenie w ich obrębie. Badania na grupie osób chorych na jaskrę wykazują, że jagody poprawiają jakość widzenia.
Działanie przeciwutleniające
Dla dobrej kondycji organizmu ważne jest zabezpieczenie go przed negatywnym działaniem wolnych rodników. Te reaktywne formy tlenu powstające jako efekt uboczny reakcji zachodzących w organizmie, nazywane także oksydantami mogą wyrządzić dużo szkód. Powodują one przedwczesne starzenie się skóry, a także liczne schorzenia m.in. łuszczycę, egzemę i nowotwory skóry. Ale ich negatywne działanie nie skupia się tylko na naszym największym organie. Często atakują także narządy wewnętrzne i mózg prowadząc do udaru, czy demencji. Dlatego tak ważne jest spożywanie i stosowanie przeciwutleniaczy, które wyłapują wolne rodniki i wymiatają je z organizmu.
Jedną z większych zagrożeń jakie niosą za sobą wolne rodniki jest stres oksydacyjny. Trudno go rozpoznać, gdyż może być mylnie wiązany z innymi dolegliwościami. I co tu dużo mówić, często jest bagatelizowany. Objawia się on głównie bólami głowy, stawów i mięśni, zaparciami, nawracającymi stanami zapalnymi i problemami z trawieniem.
Właściwości przeciwbakteryjne
Jagody mają dużą zawartość antocyjanów, które wspomagają systemy antyoksydacyjne, w ten sposób chroniąc komórki przed wolnymi rodnikami i stresem oksydacyjnym.
Jagody – wartości odżywcze
Jedzenie jagód jest korzystne dla zdrowia ze względu na zawarte w nich składniki odżywcze i właściwości antyoksydacyjne. Jednak jak w przypadku każdej żywności, ważne jest, aby spożywać jagody w umiarkowanych ilościach jako część zrównoważonej diety. Poniżej opisuję najważniejsze składniki odżywcze, które znajdziemy w jagodach i borówkach.
Antyoksydanty
Jagody są bogate w antyoksydanty, takie jak antocyjany, flawonoidy i witamina C, które pomagają zwalczać wolne rodniki w organizmie i chronią przed uszkodzeniem komórek. Dzięki temu mogą zmniejszyć ryzyko chorób serca, nowotworów, chorób neurologicznych i innych problemów zdrowotnych związanych ze stresem oksydacyjnym.
Błonnik
W jagodach jest sporo błonnika, który korzystnie wpływa na trawienie i reguluje poziom cukru we krwi. Błonnik pomaga również utrzymać uczucie sytości, co może przyczynić się do utrzymania prawidłowej masy ciała.
Witaminy i minerały
Jagody są źródłem wielu witamin i minerałów, takich jak:
witamina C
Kwas askorbinowy – jest silnym antyoksydantem, który chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Ponadto jest niezbędna w syntezie kolagenu oraz produkcji białka, które stanowi główny składnik skóry, kości, chrząstek i ścięgien. Wspomaga układ odpornościowy oraz przyspiesza zwalczanie infekcji przez organizm oraz gojenie się ran. Dzięki witaminie C możliwe jest wchłanianie żelaza, które jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
witamina K
Jest kluczowa w syntezie białek krwi, które są niezbędne do prawidłowego krzepnięcia krwi. Ponadto wspomaganie zdrowia kości, gdyż jest potrzebna do produkcji białek, które biorą udział w procesie mineralizacji. Co więcej witamina K pomaga w regulacji gospodarki wapniowej w organizmie, co jest ważne dla zdrowia kości i mięśni. W związku z tym przeciwdziała osteoporozie. Pomaga też utrzymać skórę w zdrowiu i dobrej kondycji. Dzięki niej naczynia krwionośnie nie pękają, a także nie tworzą się siniaki na skórze.
potas
Potas jest ważnym minerałem elektrolitowym, który pełni wiele funkcji w organizmie człowieka. Pomaga w regulacji ciśnienia krwi poprzez zwiększenie wydalania nadmiaru sodu z organizmu. Jest niezbędny do prawidłowej pracy serca, ponieważ pomaga w przewodzeniu impulsów elektrycznych, które kontrolują rytm serca. Wspomaga też układ nerwowy: Jest bardzo ważny dla zdrowia układu nerwowego, ponieważ pomaga w przekazywaniu impulsów nerwowych. Potas jest jednym z elektrolitów, które regulują równowagę wodno-elektrolitową organizmu i pomagają w utrzymaniu odpowiedniego poziomu płynów w organizmie. A także pomaga w regulacji perystaltyki jelit, co przyczynia się do lepszego trawienia.
mangan
Wspomaga on metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczów poprzez aktywację enzymów, które biorą udział w procesie trawienia. Poza tym bierze udział w procesie syntezy kolagenu, który jest ważnym składnikiem tkanek łącznych, takich jak kości, skóra i chrząstka. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, ponieważ pomaga w produkcji neuroprzekaźników. Pomaga w regulacji poziomu cukru we krwi, co jest szczególnie ważne dla osób z cukrzycą.
Zobacz także:
„Jakie witaminy drzemią w owocach?„
Jagody – niebezpieczeństwa
Ogólnie rzecz biorąc, jedzenie jagód jest bezpieczne dla zdrowia, a wiele jagód ma właściwości odżywcze i przeciwnowotworowe. Jednakże, niektóre jagody mogą być niebezpieczne w pewnych okolicznościach. Jedzenie owoców niektórych gatunków jagód może być niebezpieczne np. jagód bzu oraz jagód ostrokrzewu, może powodować wymioty, biegunkę, zaburzenia widzenia, a nawet zaburzenia rytmu serca.
Spożywając niemyte jagody (oraz inne owoce i warzywa) możemy zarazić się:
- Zatruciem pokarmowym – jagody, jak i owoce i warzywa mogą być zanieczyszczone bakteriami, takimi jak Salmonella, Escherichia coli, Listeria monocytogenes i inne, które mogą powodować zatrucie pokarmowe, objawiające się biegunką, wymiotami, bólem brzucha, gorączką i ogólnym osłabieniem.
- Toksoplazmoza – jagody, które były w kontakcie z kałem zanieczyszczonym parazytami, takimi jak Toxoplasma gondii, mogą prowadzić do zakażenia toksoplazmozą. Objawy toksoplazmozy u zdrowych dorosłych zwykle są łagodne, ale dla osób z osłabioną odpornością choroba może być poważna i niebezpieczna dla ich zdrowia.
- Choroba Weila – zanieczyszczenie owoców i warzyw moczem zakażonych gryzoni, takich jak szczury, może prowadzić do zakażenia bakteriami z rodzaju Leptospira. Choroba Weila objawia się gorączką, bólami głowy i mięśni, nudnościami, wymiotami oraz może prowadzić do poważniejszych powikłań.
Niebezpieczne może być także zanieczyszczenie jagód pestycydami lub innymi chemikaliami. To jednak dotyczy wszystkich owoców i warzyw nie tylko jagód. Dlatego tak ważne jest, aby kupować owoce z pewnego źródła, a także dokładnie myć je przed spożyciem. Należy także unikać zbierania ich z miejsc w których mogą występować dzikie zwierzęta.
Kosmetyki z jagodami
Nasze jagody maja także zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym. Jak już wspomniałam opisując właściwości jagód, zawierają one silne przeciwutleniacze, które pozwalają nam zwalczać wolne rodniki. Nasza skóra jest na nie bardzo narażona, gdyż reaktywne formy tlenu doprowadzają do utleniania komórek lipidowych. W ten sposób uszkodzeniu ulega ochronna warstwa naskórka – warstwa lipidowa. Długotrwałe działanie wolnych rodników na skórę oraz nie stosowanie żadnej ochrony przed nimi powoduje, że skóra staje się wysuszona i wiotka.
Podstawą ochrony skóry przed wolnymi rodnikami jest dostarczanie organizmowi związków o właściwościach przeciwutleniających. Można robić to przez właściwie zbilansowaną i bogatą w antyoksydanty dietę, a także poprzez odpowiednią pielęgnację.