Cukrzyca ciążowa to jedno z poważniejszych wyzwań zdrowotnych przed którym może stanąć przyszła mama. Niestety może ona wpłynąć na zdrowie zarówno jej, jak i jej dziecka. Warto wiedzieć, że tego rodzaju cukrzyca wymaga starannego monitorowania i konsekwentnej pracy, aby zminimalizować ryzyko powikłań. Zwłaszcza, że niezdiagnozowana i nieleczona cukrzyca ciążowa może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak nadmierny przyrost masy ciała u płodu, przedwczesny poród, a także zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 u matki w przyszłości. Na szczęście, właściwe podejście do diety, monitorowanie poziomu glukozy oraz konsultacje medyczne mogą przeciwdziałać cukrzycy. Zobacz co robić, aby sobie pomóc.
Co to jest cukrzyca ciążowa?
Cukrzyca ciążowa, znana także jako cukrzyca gestacyjna, to forma cukrzycy, która rozwija się w czasie ciąży u kobiet, nawet jeżeli wcześniej nie chorowały one na tę chorobę. Jest wynikiem zaburzeń metabolizmu węglowodanów spowodowanych przez hormony ciążowe. Wpływają one na działanie insuliny – hormonu odpowiedzialnego za regulację poziomu cukru we krwi.
W czasie ciąży organizm kobiety produkuje więcej hormonów, takich jak estrogen, progesteron oraz laktogen łożyskowy, które mogą prowadzić do insulinooporności, czyli zmniejszenia wrażliwości komórek na insulinę.
Czynniki, które sprzyjają rozwojowi cukrzycy ciążowej, obejmują:
- otyłość matki
- zaawansowany wiek przyszłej mamy (powyżej 35 lat),
- przypadku cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach,
- cukrzyca w rodzinie,
Nieleczona cukrzyca ciążowa może prowadzić do poważnych komplikacji zarówno dla matki, jak i dla dziecka, w tym makrosomii płodu, przedwczesnego porodu oraz problemów zdrowotnych noworodka zwłaszcza z oddychaniem. Dlatego tak ważne jest monitorowanie i kontrolowanie poziomu cukru we krwi w czasie ciąży i natychmiastowe przeciwdziałanie niekorzystnym wynikom.
Normy cukrów w ciąży
Norma glukozy na czczo przy prawidłowej glikemii wynosi 70-99 mg/dL. Normy poziomu cukru we krwi dla kobiet w ciąży są nieco bardziej rygorystyczne niż dla reszty populacji. Aby nie zagrażać zdrowiu matki oraz zadbać o prawidłowy rozwój płodu, bezpieczny poziom glukozy na czczo dla kobiety w ciąży wynosi poniżej 92 mg/dL. Natomiast godzinę po posiłku powinien wynosić poniżej 140 mg/dL. Dwie godziny po posiłku natomiast poniżej 120 mg/dL.
Prawidłowe monitorowanie poziomu cukru we krwi polega na regularnym wykonywaniu pomiarów za pomocą glukometru. Pomiary należy wykonywać rano przed jedzeniem. Mierzenie poposiłkowe zaś, po upływie jednej i dwóch godzin od rozpoczęcia posiłku. Ważne jest, aby ręce były czyste przed każdym pomiarem, a miejsce nakłucia palca powinno być regularnie zmieniane, aby uniknąć podrażnień. Regularność i dokładność pomiarów są kluczowe dla monitorowania cukrzycy ciążowej i uniknięcia potencjalnych komplikacji. Dlatego najlepiej do swojej rutyny porannej warto wprowadzić mierzenie poziomu cukru np. zaraz po codziennym ważeniu. Dobrze też zapisywać sobie te dane w zeszycie albo dedykowanej do tego aplikacji na telefon. Później te dane powinnaś pokazać lekarzowi i omówić je z nim.
Objawy cukrzycy ciążowej
Objawy cukrzycy ciążowej często są subtelne i mogą być mylone z typowymi dolegliwościami ciążowymi. To utrudnia niestety ich rozpoznanie. Mogą one obejmować nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie, niewyraźne widzenie oraz zwiększony apetyt. Cukrzycę ciążową zwykle wykrywa się podczas rutynowych badań przesiewowych z krwi już w I trymestrze ciąży. Kluczowym zaś testem diagnostycznym jest doustny test tolerancji glukozy (OGTT), który zazwyczaj wykonuje się między 24. a 28. tygodniem ciąży. Test ten polega na pomiarze poziomu cukru we krwi na czczo, a następnie po godzinie i dwóch godzinach od wypicia roztworu glukozy. Kobiety w ciąży często przechodzą także test przesiewowy z użyciem roztworu glukozy (GCT) jako wstępne badanie, po którym, w przypadku nieprawidłowych wyników, wykonuje się OGTT.
PORADA – wielu kobietom będącym w ciąży na dolegliwości związane z nudnościami pomaga imbir. Wystarczy zrobić napar z kilku plasterków korzenia imbiru i popijać po przestudzeniu. Powinno przynieść to ulgę w złym samopoczuciu.
Cukrzyca ciążowa – zagrożenia dla mamy i dziecka
Tego rodzaju cukrzyca niesie ze sobą poważne konsekwencje zarówno dla zdrowia przyszłej mamy, jak i dziecka. Dla matki zwiększa ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz stanu przedrzucawkowego, a także większe prawdopodobieństwo konieczności cesarskiego cięcia z powodu dużych rozmiarów dziecka (makrosomii). Ponadto kobiety, które doświadczyły cukrzycy ciążowej z większym prawdopodobieństwem zachorują na cukrzycę typu 2 w przyszłości.
Dla dziecka zaś cukrzyca ciążowa matki, jak już wspomniałam, może prowadzić do makrosomii, co zwiększa ryzyko urazów porodowych. Istnieje również ryzyko hipoglikemii (niskiego poziomu cukru) po urodzeniu. Dzieci mam, które nie robiły nic ze swoją cukrzyca ciążową, mają również wyższe ryzyko otyłości i cukrzycy typu 2 w późniejszym życiu.
Cukrzyca ciążowa zwykle ustępuje po porodzie, jednak kobiety, które na nią chorowały, powinny kontynuować regularne badania poziomu glukozy we krwi jeszcze przez jakiś czas. Istnieje bowiem zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Dlatego tak ważne jest prowadzenie zdrowego trybu życia, aby zminimalizować to ryzyko w przyszłości.
Dieta przy cukrzycy ciążowej
Dla zdrowia mamy i prawidłowego rozwoju płodu ważna jest stosowanie zbilansowanej diety. przyszła mama musi dostosować ją do poziomu glukozy we krwi. Średnia dzienna wartość kaloryczna powinna wynosić około 1800 kcal., chyba że zapotrzebowanie energetyczne jest wyższe. Może ono być uwarunkowane wzrostem, masą ciała lub zwiększoną aktywnością fizyczną oraz późniejszym etapem ciąży.
Walkę z cukrzycą ciążową zaczyna się zwykle od zmiany stylu życia. Wliczamy do tego: stosowanie odpowiedniej diety i regularnej aktywności fizycznej. Dieta ciężarnej kobiety powinna być bogata w błonnik, czyli warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe oraz białka o niskiej zawartości tłuszczu. Zaleca się również spożywanie zdrowych tłuszczów, takich jak awokado, orzechy, nasiona oraz oliwa z oliwek. Istotna jest także regularność w spożywaniu posiłków. Kobiety z cukrzycą ciążową powinny spożywać mniejsze posiłki, ale częściej, co 3-4 godziny. W ten sposób kobieta może uniknąć gwałtownych skoków poziomu cukru we krwi.
Kategorycznie należy unikać wysoko przetwarzanych produktów, słodyczy (w tym słodkich napojów) i nadmiernej ilości węglowodanów prostych. Po stosowaniu się do tych zaleceń wyniki mogą poprawić się już po kilku dniach, choć u niektórych kobiet może to potrwać nieco dłużej. Regularne ćwiczenia fizyczne, takie jak spacerowanie, pływanie czy joga, również wspomagają kontrolę glikemii.
Jeśli jednak zmiany w stylu życia nie wystarczają do utrzymania odpowiedniego poziomu cukru we krwi, konieczne może być wprowadzenie farmakoterapii. Najczęściej w postaci insuliny, ponieważ jest ona bezpieczna dla rozwijającego się płodu. To oczywiście rozpatrywane jest pod kątem indywidualnych przypadków i zalecone przez lekarza. W wielu przypadkach odpowiednia dieta i aktywność fizyczna są zupełnie wystarczające, jednak niekiedy farmakoterapia jest niezbędna, aby zapewnić zdrowie mamie i dziecku.
Cel diety w cukrzycy ciążowej
Przy cukrzycy ciążowej ważne jest stosowanie odpowiedniej diety. Dzięki temu utrzymasz stabilny poziomu cukru we krwi, co jest kluczowe dla zdrowia matki i prawidłowego rozwoju płodu. Dobrze zbilansowana dieta pomoże zapobiec licznym powikłaniom. Uzyskanie poprawnych wyników cukrów zazwyczaj wymaga regularnego stosowania diety przez całą ciążę. Skuteczność diety zależy od indywidualnych predyspozycji organizmu, stopnia zaawansowania cukrzycy oraz konsekwencji w jej przestrzeganiu diety.
Jeśli mimo diety poziom cukru we krwi jest zbyt wysoki, czyli powyżej 92 mg/dL na czczo , może to oznaczać, że dieta nie jest wystarczająca. W takim przypadku konieczna będzie konsultacja z lekarzem Może on zdecydować o wprowadzeniu dodatkowych metod leczenia.
Cukrzyca ciążowa – co jeść, a czego unikać?
Przygotowałam dla Ciebie konkretne zalecenia dotyczące tego, co powinnaś jeść, a czego unikać:
Co jeść przy cukrzycy ciążowej:
- Pełnoziarniste produkty zbożowe: pełnoziarnisty chleb, brązowy ryż, owsiankę, komosę ryżową.
- Warzywa: brokuły, szpinak, jarmuż, sałata, papryka, cukinia, marchew, kalafior.
- Owoce: (muszą mieć niski indeks glikemiczny) jagody, borówki, truskawki, maliny, jabłka, gruszki, brzoskwinie.
- Chude mięso: drób (bez skóry) kurczak, indyk.
- Ryby bogate w kwasy omega-3 np. łosoś.
- Jajka
- Rośliny strączkowe: fasola, soczewica, ciecierzyca.
- Zdrowe dłuszcze: awokado, orzechy i nasiona, migdały, chia, oliwa z oliwek.
- Niskotłuszczowe produkty mleczne: jogurty naturalne, kefiry, twarogi, mleko
Pamiętaj jednak, że w ciąży spożywać można tylko mleko produkty mleczne z mleka pasteryzowanego/UHT. Mają one niepewną jakość mikrobiologiczną i nie musza ale mogą doprowadzić do zarażenia przyszłej mamy bakterią Listeria monocytogenes, która może być bardzo niebezpieczna.
Zobacz też:
Skrobia oporna – co to jest?
Czego unikać przy cukrzycy ciążowej:
- Produkty z białej mąki: białe pieczywo.
- Biały ryż.
- Słodycze, ciastka.
- Słodkie płatki śniadaniowe.
- Słodzone napoje i soki.
- Produkty zawierające tłuszcze nasycone i trans: fast foody, smażone w głębokim tłuszczu potrawy, margaryna.
- Tłuste mięsa
- Gotowe dania typu zupy w proszku.
- Słone przekąski: chipsy, krakersy, paluszki.
- Przetworzone mięsa: wędliny, konserwy.
- Napoje alkoholowe
- Napoje energetyczne
- Kawa: chodzi o nadmierne spożycie powyżej 2 filiżanek kawy dziennie.
- Mocna herbata
Stosowanie się do tych zaleceń pomoże w utrzymaniu zdrowego poziomu cukru we krwi.
Cukrzyca ciążowa – 10 podstawowych zasad żywienia
Kobiety w ciąży, aby praktykować zdrową dietę, powinny stosować się do następujących zaleceń:
- Spożywaj regularne, mniejsze posiłki – jedz co 3-4 godziny, aby utrzymać stabilny poziom cukru we krwi.
- Wybieraj pełnoziarniste produkty zbożowe. zamiast białego pieczywa, ryżu i makaronu, sięgaj po produkty pełnoziarniste.
- Jedz warzywa i owoce – szczególnie warzywa liściastych i owoców o niskim indeksie glikemicznym, takich jak jagody, jabłka czy gruszki.
- Unikaj przetworzonych produktów spożywczych: Ogranicz spożycie fast foodów, słodyczy i gotowych dań.
- Włącz do diety chude białko – spożywaj chude mięso, ryby, jajka, rośliny strączkowe oraz niskotłuszczowe produkty mleczne.
- Jedz zdrowe tłuszcze – wzbogać dietę o awokado, orzechy, nasiona oraz oliwę z oliwek.
- Pij dużo wody – organizm potrzebuje go do tworzenia płynu owodniowego. Unikaj słodkich napojów i soków.
- Ogranicz spożycie soli i cukru.
- Poznaj indeks glikemiczny produktów i wybieraj te, które mają niższe wartości.
- Monitoruj poziom glikemii – na tej podstawie wyłapiesz nieprawidłowości
- Planuj posiłki z wyprzedzeniem – przygotowuj zdrowe przekąski i posiłki z wyprzedzeniem, aby uniknąć sięgania po niezdrowe opcje.
Cukrzyca ciążowa jadłospis na 7 dni
Dzień 1
Śniadanie: Owsianka z borówkami i jogurtem
1/2 szklanki (40 g) płatków owsianych
1/2 szklanki (75 g) borówek
1 łyżeczka (10 g) nasion chia
1 łyżka (20 g) jogurtu naturalnego
Kaloryczność: 350 kcal
Białko: 12 g
Tłuszcze: 10 g
Węglowodany: 50 g (4 WW)
Przekąska 1: Jabłko z migdałami
1 średnie jabłko (150 g)
10 migdałów (15 g)
Kaloryczność: 150 kcal
Białko: 1 g
Tłuszcze: 9 g
Węglowodany: 20 g (1,5 WW)
Obiad: Pieczony kurczak z ryżem i sałatką
150 g filetu z kurczaka
1/2 szklanki (100 g) brązowego ryżu
Sałatka: rukola, pomidory, ogórki (150 g) z 1 łyżką (15 g) oliwy z oliwek
Kaloryczność: 450 kcal
Białko: 30 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 45 g (3,5 WW)
Przekąska 2: Seler naciowy z hummusem
1/2 szklanki (75 g) pokrojonego selera naciowego
2 łyżki (30 g) hummusu
Kaloryczność: 120 kcal
Białko: 3 g
Tłuszcze: 5 g
Węglowodany: 10 g (0,5 WW)
Kolacja: Duszone warzywa z łososiem i komosą ryżową
100 g grillowanego łososia
1/2 szklanki (85 g) komosy ryżowej
Duszone warzywa: cukinia, papryka, brokuły (200 g)
Kaloryczność: 400 kcal
Białko: 25 g
Tłuszcze: 12 g
Węglowodany: 40 g (3 WW)
Dzień 2
Śniadanie: Jajka na miękko z pełnoziarnistym chlebem i awokado
2 jajka
1 kromka (30 g) pełnoziarnistego chleba
1/2 awokado (60 g)
Kaloryczność: 320 kcal
Białko: 14 g
Tłuszcze: 18 g
Węglowodany: 30 g (2 WW)
Przekąska 1: Jogurt naturalny z nasionami lnu
1 mały jogurt naturalny (150 g)
1 łyżka (10 g) nasion lnu
Kaloryczność: 100 kcal
Białko: 5 g
Tłuszcze: 5 g
Węglowodany: 10 g (0,5 WW)
Obiad: Zupa krem z brokułów z soczewicą
1 miska (250 ml) zupy krem z brokułów
1/2 szklanki (100 g) gotowanej soczewicy
Kaloryczność: 350 kcal
Białko: 20 g
Tłuszcze: 10 g
Węglowodany: 40 g (3 WW)
Przekąska 2: Gruszka z orzechami włoskimi
1 gruszka (150 g)
10 orzechów włoskich (15 g)
Kaloryczność: 150 kcal
Białko: 2 g
Tłuszcze: 8 g
Węglowodany: 15 g (1 WW)
Kolacja: Sałatka z kurczaka z oliwą z oliwek
150 g pieczonego kurczaka
Mieszanka sałat (150 g) z pomidorami, ogórkiem i papryką
1 łyżka (15 g) oliwy z oliwek
Kaloryczność: 400 kcal
Białko: 20 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 30 g (2 WW)
Dzień 3
Śniadanie: Smoothie ze szpinakiem, bananem, jagodami i jogurtem
1 szklanka (30 g) szpinaku
1/2 banana (60 g)
1/2 szklanki (75 g) jagód
1 łyżka (20 g) jogurtu naturalnego
1 łyżeczka (10 g) nasion chia
Kaloryczność: 300 kcal
Białko: 12 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 30 g (2 WW)
Przekąska 1: Pomidor z awokado
1 średni pomidor (150 g)
1/2 awokado (60 g)
Kaloryczność: 120 kcal
Białko: 1 g
Tłuszcze: 7 g
Węglowodany: 15 g (1 WW)
Obiad: Grillowany indyk z komosą ryżową i warzywami
150 g grillowanego indyka
1/2 szklanki (85 g) quinoa
Gotowane warzywa: marchew, groszek (200 g)
Kaloryczność: 400 kcal
Białko: 25 g
Tłuszcze: 10 g
Węglowodany: 45 g (3,5 WW)
Przekąska 2: Twarożek z nasionami słonecznika
1/2 szklanki (100 g) twarożku
1 łyżeczka (5 g) nasion słonecznika
Kaloryczność: 150 kcal
Białko: 4 g
Tłuszcze: 5 g
Węglowodany: 15 g (1 WW)
Kolacja: Tofu z kaszą gryczaną i sałatką
100 g tofu
1/2 szklanki (80 g) kaszy gryczanej
Sałatka z kapusty pekińskiej, ogórka i marchewki (150 g) z 1 łyżką (10 g) oleju lnianego
Kaloryczność: 400 kcal
Białko: 20 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 30 g (2 WW)
Dzień 4
Śniadanie: Chleb pełnoziarnisty z pastą z awokado i pomidorem
2 kromki (60 g) pełnoziarnistego chleba
1/2 awokado (60 g)
1 pomidor (150 g)
Kaloryczność: 320 kcal
Białko: 8 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 40 g (3 WW)
Przekąska 1: Marchewki z hummusem
1 średnia marchew (80 g)
2 łyżki (30 g) hummusu
Kaloryczność: 130 kcal
Białko: 4 g
Tłuszcze: 6 g
Węglowodany: 15 g (1 WW)
Obiad: Sałatka z tuńczyka z komosą ryżową
100 g tuńczyka w sosie własnym
1/2 szklanki (85 g) komosy ryżowej
Sałatka: sałata, pomidor, ogórek, czerwona cebula (200 g) z 1 łyżką (15 g) oliwy z oliwek
Kaloryczność: 400 kcal
Białko: 25 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 35 g (3 WW)
Przekąska 2: Jogurt grecki z orzechami
1/2 szklanki (100 g) jogurtu greckiego
10 orzechów laskowych (15 g)
Kaloryczność: 150 kcal
Białko: 7 g
Tłuszcze: 8 g
Węglowodany: 10 g (0,5 WW)
Kolacja: Pieczony łosoś z puree z kalafiora
100 g pieczonego łososia
1 szklanka (200 g) puree z kalafiora
Gotowane warzywa: brokuły, marchew (150 g)
Kaloryczność: 400 kcal
Białko: 25 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 30 g (2 WW)
Dzień 5
Śniadanie: Jajecznica z pomidorami i szczypiorkiem
2 jajka
pomidor (150 g)
łyżka (10 g) szczypiorku
1 kromka (30 g) pełnoziarnistego chleba
Kaloryczność: 320 kcal
Białko: 14 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 30 g (2 WW)
Przekąska 1: Smoothie z owoców jagodowych
1/2 szklanki (75 g) jagód
1/2 banana (60 g)
1 szklanka (200 ml) wody kokosowej
Kaloryczność: 150 kcal
Białko: 1 g
Tłuszcze: 1 g
Węglowodany: 30 g (2 WW)
Obiad: Pieczona pierś z kurczaka z ziemniakami i warzywami
150 g pieczonej piersi z kurczaka
1/2 szklanki (100 g) gotowanych ziemniaków
Gotowane warzywa: marchew, groszek (150 g)
Kaloryczność: 400 kcal
Białko: 30 g
Tłuszcze: 10 g
Węglowodany: 40 g (3 WW)
Przekąska 2: Twarożek z pomidorami
1/2 szklanki (100 g) twarożku
1 pomidor (150 g)
Kaloryczność: 150 kcal
Białko: 7 g
Tłuszcze: 5 g
Węglowodany: 10 g (0,5 WW)
Kolacja: Tofu z warzywami
100 g tofu
Warzywa: brokuły, papryka, cukinia (200 g) smażone w 1 łyżce (15 g) oliwy z oliwek
Kaloryczność: 350 kcal
Białko: 20 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 30 g (2 WW)
Dzień 6
Śniadanie: Płatki jaglane z owocami i orzechami
1/2 szklanki (40 g) płatków jaglanych
1/2 szklanki (75 g) truskawek
1 łyżka (15 g) orzechów włoskich
Kaloryczność: 300 kcal
Białko: 8 g
Tłuszcze: 12 g
Węglowodany: 45 g (3 WW)
Przekąska 1: Jabłko z 2 łyżkami masła orzechowego
1 jabłko (150 g)
2 łyżki (30 g) masła orzechowego
Kaloryczność: 200 kcal
Białko: 6 g
Tłuszcze: 14 g
Węglowodany: 25 g (2 WW)
Obiad: Klopsiki z indyka z kaszą bulgur
150 g klopsików z indyka
1/2 szklanki (80 g) kaszy bulgur
Gotowane warzywa: szpinak, papryka (200 g)
Kaloryczność: 400 kcal
Białko: 25 g
Tłuszcze: 10 g
Węglowodany: 40 g (3 WW)
Przekąska 2: Marchewki z guacamole
1 średnia marchew (80 g)
2 łyżki (30 g) guacamole
Kaloryczność: 140 kcal
Białko: 2 g
Tłuszcze: 8 g
Węglowodany: 15 g (1 WW)
Kolacja: Pieczony dorsz z puree z batatów
150 g pieczonego dorsza
1 szklanka (200 g) puree z batatów
Gotowane warzywa: brokuły, marchew (150 g)
Kaloryczność: 350 kcal
Białko: 25 g
Tłuszcze: 10 g
Węglowodany: 35 g (2 WW)
Dzień 7
Śniadanie: Omlet z warzywami
2 jajka
Warzywa: papryka, szpinak (100 g)
1 kromka (30 g) pełnoziarnistego chleba
Kaloryczność: 300 kcal
Białko: 14 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 30 g (2 WW)
Przekąska 1: Jogurt naturalny z nasionami chia
1 mały jogurt naturalny (150 g)
1 łyżka (10 g) nasion chia
Kaloryczność: 120 kcal
Białko: 5 g
Tłuszcze: 5 g
Węglowodany: 10 g (0,5 WW)
Obiad: Grillowany kurczak z warzywami i kaszą
150 g grillowanego kurczaka
1/2 szklanki (85 g) kaszy jaglanej
Gotowane warzywa: brokuły, marchew (200 g)
Kaloryczność: 450 kcal
Białko: 30 g
Tłuszcze: 15 g
Węglowodany: 45 g (3 WW)
Przekąska 2: Gruszka z migdałami
1 gruszka (150 g)
10 migdałów (15 g)
Kaloryczność: 180 kcal
Białko: 3 g
Tłuszcze: 9 g
Węglowodany: 25 g (1,5 WW)